Ultra ortodoksët izraelitë refuzojnë luftën, ky është një problem i madh për Netanyahun

The Economist

Përktheu Klodjana Agaj

Dy ligje mund të sillen para ligjvënësve izraelitë në ditët në vijim. E para synon të zbusë mungesën e personelit ushtarak të shkaktuar nga lufta në Gaza. E dyta do ta përkeqësonte atë. Të dyja mund të kenë implikime të tmerrshme për qeverinë e Binyamin Netanyahut.

Forcat e Mbrojtjes së Izraelit (IDF) përbëhen nga oficerë profesionistë dhe nënoficer, rekrutët (kryesisht burra dhe gra izraelite 18-vjeçare, të cilët shërbejnë për të paktën 32 dhe 24 muaj respektivisht), dhe rezervistë të rregullt që kanë përvojë ushtarake dhe megjithëse nuk mund të thirren më në forca deri në moshën 40 vjeç. Ligji i parë, i cili është publikuar vetëm në draft, do të zgjaste shërbimin e rekrutëve meshkuj në tre vjet dhe do të zgjaste moshën e thirrjes për rezervistët në 45 vjeç. E kapur e papërgatitur nga sulmi i Hamasit më 7 tetor të vitit të kaluar, IDF nuk dëshiron të rrezikojë dhe planifikon të mbajë një prani shumë më të madhe në kufijtë e Izraelit për vite me radhë.

Shumica e izraelitëve i pranojnë detyrimet e tyre ushtarake – dhe zgjatjen e tyre të propozuar – si një të keqe të domosdoshme. Rreth 300,000 burra dhe gra lanë jetën e tyre civile dhe nxituan në njësitë e tyre kur filloi lufta. Por ata do të donin ta shihnin barrën të ndahej në mënyrë më të barabartë. Ligji i dytë, i cili ende nuk është paraqitur në Knesset, parlamentin e Izraelit, bën të kundërtën.

Ai do të kodifikonte një përjashtim nga drafti për të rinjtë nga komuniteti hebre ultra-ortodoks, i cili ka qenë në fuqi që nga themelimi i Izraelit në vitin 1948. Kjo marrëveshje, emri hebraik i së cilës fjalë për fjalë do të thotë “studimi i Torës është puna e tyre”, u shpall i paligjshëm nga Gjykata e Lartë në vitin 1998. Që atëherë, qeveritë izraelite janë përpjekur—dhe kanë dështuar—të gjejnë një mënyrë ligjore që Haredimët e rinj të shmangin shërbimin në ushtri. Ata kanë arritur ta kapërcejnë atë me zgjatje të përsëritura të rregullores origjinale, më e fundit prej të cilave mbaroi në korrik të vitit të kaluar.

Rinia e dënuar

Më 21 shkurt, Prokurori i Përgjithshëm i kërkoi Gjykatës së Lartë një vonesë të pestë në paraqitjen e përgjigjes së qeverisë ndaj peticioneve që kërkonin që ministri i mbrojtjes të fillonte rekrutimin e burrave Haredi. Aktualisht 66,000 janë të regjistruar si studentë të seminareve fetare dhe kështu nuk shërbejnë. Përjashtimi fillestar ishte për 400 studentë. Numri është rritur, pjesërisht për shkak të rritjes së madhe të ultra-ortodoksëve pas Luftës së Dytë Botërore, dhe pjesërisht për shkak të dëshirës së rabinëve për t’i mbyllur të rinjtë e tyre larg shoqërisë laike. Kjo ka çuar në një ndryshim në traditën hebraike. Në të kaluarën, vetëm disa studiues të jashtëzakonshëm studionin deri në moshën madhore. Sot është shfaqur ajo që sociologët izraelitë e quajnë “shoqëri të nxënësve”. Bursat janë bërë morali i tyre, megjithëse shumë rabinë pranojnë privatisht se një numër i madh i studentëve të regjistruar, në fakt, nuk i kalojnë ditët duke u kujdesur për librat e tyre.

Me rritjen e radhëve të Haredimëve, u rrit edhe fuqia e tyre politike. Që nga vitet 1970, partitë e tyre në Knesset kanë shërbyer shpesh si udhëheqëse në qeveritë e koalicionit. Ruajtja dhe rritja e yeshivoth-it, seminareve, studentët e të cilëve janë të përjashtuar nga shërbimi, ka mbetur një nga kushtet e tyre kryesore për të mbështetur kryeministrat e mundshëm. Gjithnjë e më shumë, këto kanë marrë fonde shtetërore.

Dy përpjekje të mëparshme për të përcaktuar përjashtimin në ligj janë skualifikuar nga Gjykata e Lartë me arsyetimin se shkel parimin e barazisë. Kur zoti Netanyahu u kthye në detyrë në fund të vitit 2022, çmimi që partitë ultra-ortodokse kërkuan për t’u bashkuar me qeverinë e tij përfshinte miratimin e një ligji që do të ishte “i provës së peticionit”. Deri më tani ai ka arritur ta shtyjë atë, por nëse së shpejti nuk propozohet një ligj, gjykata me siguri do të detyrojë qeverinë. Vetë ideja e shtypit të policisë ushtarake për studentët fetarë mund t’i shtyjë partitë Haredi të braktisin kryeministrin, duke rrëzuar koalicionin e tij.

Tensionet politike shpesh janë ndezur lidhur me përjashtimin e rekrutimit. Por lufta në Gaza, e cila ka parë thirrjen më të madhe të rezervistëve në mbi 40 vjet, ka ngjallur zemërim për të. Një shumicë e madhe e izraelitëve thonë se ata ende e mbështesin luftën, por në një sondazh të fundit, 53% thanë gjithashtu se kundërshtojnë ligjin për zgjatjen e rekrutimit dhe shërbimit rezervë, kryesisht sepse mendojnë se pabarazia është e padrejtë. Publikisht, Netanyahu ka sugjeruar që Haredimët tashmë të kompensojnë mungesën e shërbimit të tyre ushtarak duke u bërë vullnetarë, por pak janë të bindur. Anëtarët e partisë Likud të kryeministrit në Knesset e kanë paralajmëruar tashmë se nuk do të votojnë për asnjërin ligj. Opozita, e cila kohët e fundit ka ecur lehtë me qeverinë për shkak të luftës, e sheh këtë si një çështje ideale për të sulmuar koalicionin, i cili ka rënë ndjeshëm në sondazhe.

Në mënyrë private, drejtuesit kryesorë të IDF-së pranojnë se kanë pak përdorim për dhjetëra mijëra të rinj ultra-ortodoksë nga komunitete shumë të ndara që studiojnë vetëm tekste fetare nga mosha 13-vjeçare. Por ata janë të shqetësuar se përjashtimi i tyre i vazhdueshëm do të ketë ndikim në izraelitët që thirren të shërbejnë.

“Duhet të dimë se në të ardhmen mund të vazhdojmë të mbështetemi në motivimin si të rekrutëve tanë ashtu edhe të rezervistëve”, thotë një gjeneral i IDF.

Pas sulmit të 7 tetorit, shumë prej të mobilizuarve arritën në njësitë e tyre edhe para se të bëhej thirrja e tyre zyrtare.

“Nëse qeveria miraton ligjet që përjashtojnë një komunitet dhe detyrojnë të tjerët të shërbejnë për një periudhë shumë më të gjatë, ne mund të mos jemi në gjendje të mbështetemi në kaq shumë rezervistë që do të vijnë herën tjetër”, thotë gjenerali.

Zgjidhja e preferuar e IDF-së është që të gjithë izraelitët 18-vjeçarë, përfshirë ultra-ortodoksët dhe arabo-izraelitët, të cilët janë gjithashtu të përjashtuar, të bëjnë një lloj shërbimi kombëtar. Ushtria do të kishte zgjedhjen e saj të rekrutëve. Pjesa tjetër do të shërbente në grupe civile. Por ideja ka pak mbështetje nga politikanët – të paktën ata që janë aktualisht në krye. Në një përpjekje të dëshpëruar për të rritur vlerësimet e tij, Netanyahu është përpjekur të bindë izraelitët se vetëm ai mund të japë “fitore totale” ndaj Hamasit. Por ata duan që aleatët e tij politikë t’i bashkohen luftës. /vizionplus.tv/