Fantazma kineze: Njhini “Zotin e Luftës”, tregtari më i famshëm i armëve në Lindjen e Mesme

Raketat iraniane janë kthyer në debatit dhe kërcënimin kryesor sa i përket luftës apo zgjerimit të saj në Lindjen e Mesme. Në prill, Irani kreu sulmin më të madh ndonjëherë, duke lëshuar më shumë se 300 dronë dhe raketa në drejtim të Izraelit. Hamasi në Gaza dhe Hezbollahu në Liban kanë sulmuar Izraelin, Huthi në Jemen kanë qëlluar anijet në Detin e Kuq, teksa milicitë e mbështetura nga Irani në Siri dhe Irak kanë shënjestruar trupat amerikane.

Si u bë Irani një superfuqi raketore?

Gjithçka varet nga një njeri, argumenton “The Chinese Phantom”, një libër nga katër gazetarë gjermanë, i botuar vitin e kaluar në gjermanisht dhe i përkthyer së fundmi në anglisht. Karl Lee, një tregtar armësh në hije, furnizon pjesën më të madhe të materialit dhe pajisjeve për programin e raketave balistike të Iranit, thotë Departamenti Amerikan i Shtetit.

Lee pasi kishte krijuar kontakte si zyrtar i qeverisë kineze, ai më pas themeloi një kompani “në hije” në Dalian, një port në Detin e Verdhë, në vitin 1998. Ishte i pari nga shumë të tjerë në këtë biznes. Për çerek shekullin e fundit ai besohet se ka siguruar alumin, fibër karboni, xhiroskopë dhe më shumë për të ndihmuar Iranin të ndërtojë raketa më të lehta në peshë, por me më shumë forcë sa i përket aftësisë për të “udhëtuar” drejt objektivit, sikundër edhe më precize.

“Chinese Phantom” ndërthur historinë e rrjetit të paligjshëm të armëve, përpjekjet e frustruara të Amerikës për të ushtruar presion mbi Kinën për ta mbyllur atë dhe gjeopolitikën e teknologjisë raketore iraniane dhe konkurrencën kino-amerikane. Autorët kërkojnë Lee në pjesë të Kinës ku pak gazetarë të huaj ka të ngjarë të kenë shkelur. Dy nga autorët fituan çmimin Pulitzer për raportimin e tyre mbi dokumentet e Panamasë, një seri rrjedhjesh të të dhënave të korporatave dhe financiare të botuara në 2016; ata bazohen në atë punë për të zbuluar pjesë të kompanive bizantine të “guaskës” së Lee.

Megjithatë, ajo që mund të ketë qenë një përrallë tërheqëse e krimit të vërtetë ka dy probleme. Njëri është shkrimi i dobët dhe i padisiplinuar i autorëve. Përshkrimet e takimeve jodramatike me burimet paraprihen nga paragrafët e prozës. “Lee renditet aq lart në listën e të kërkuarve të CIA-s”, argumentojnë autorët në mënyrë të pabesueshme në një moment, “sa forcat speciale… e ngulisin fytyrën e tij në memorien e tyre në momentin që fillojnë trajnimin”.

Lee, me sa duket i mbrojtur nga shteti kinez, është një prani spektrale në të gjithë librin. Autorët flasin me familjen e Lee dhe madje vizitojnë fabrikat e  Lee, të cilat kanë grafit (i përshtatshëm për grykat e motorëve të raketave) të grumbulluar në oborr. Por deri në fund autorët nuk mund të thonë me siguri nëse ai është në burg apo jo.

Megjithatë, libri është një pjesë e realizuar e gazetarisë investigative që hedh dritë mbi funksionimin e brendshëm të tregtisë globale të armëve. Zyrtarët iranianë kanë lënë të kuptohet se një fetva e vjetër, ose ndalimi fetar, mbi armët bërthamore mund të shfuqizohet. Kohët e fundit, zyrtarët amerikanë dhe britanikë kanë shfaqur shqetësim në rritje se Rusia, në këmbim të dronëve dhe raketave, i ka dhënë Iranit sekrete bërthamore. Nëse Irani do të zhvillonte një armë bërthamore në vitet e ardhshme, ai do të mbështetej në raketat balistike që Lee i “pakapshëm” ka ndihmuar përmes “formulës” së biznesit të tij./vizionplus.tv