Analiza: Pse të rinjtë evropianë po kthehen nga e djathta ekstreme?

Fakti që partitë e ekstremit të djathtë dolën mirë në zgjedhjet evropiane nuk ishte befasi, pasi sondazhet e kishin parashikuar prej kohësh triumfin e tyre.

E djathta ekstreme ka qenë në rritje në Evropë gjatë dy dekadave të fundit. Rezultati i fundit i zgjedhjeve është kulmi i një tendence që nuk është më e papritur.

Të kombinuara, votat që fituan u siguruan atyre një të katërtën e vendeve në Parlamentin Evropian, gjë që i vendos ata në të njëjtin nivel me Eurogrupin më të madh, Partinë Popullore Evropiane të qendrës së djathtë.

Megjithatë, ndonëse pritej “triumfi” i të djathtës ekstreme, supriza qëndroi tek të rinjtë, të cilët shfaqën një tendencë në rritje për të përkrahur të djathtën ekstreme.

Si në zgjedhjet evropiane ashtu edhe në ato kombëtare, votuesit nën 30 vjeç mbështetën partitë e ekstremit të djathtë si Alternativa für Deutschland (AfD) në Gjermani, Rassemblement Kombëtar (Tubimi Kombëtar) në Francë, Vox në Spanjë, Vëllezërit e Italisë, Chega (Mjaft) në Portugali, Vlaams Belang (interesi flamand) në Belgjikë dhe partia finlandeze në Finlandë.

Studentët francezë nuk kënduan siç kënduan gjatë zgjedhjeve presidenciale të 2017-ës: ” As Le Pen, as Macron, as Patrioti dhe as Bosi: ne meritojmë më mirë se kjo “.

Këtë herë, 32% e të rinjve francezë, pavarësisht gjinisë, mbështetën Tubimin Kombëtar. Humbja për presidentin francez Emmanuel Macron ishte e përmasave të tilla sa u detyrua të shpallte zgjedhje të parakohshme.

Rezultati ishte në kontrast të plotë me zgjedhjet evropiane të 2019-ës, ku votuesit e rinj kishin mbështetur masivisht partitë e Gjelbërta, duke konfirmuar pamjen e përgjithshme se ata janë veçanërisht të shqetësuar për të ardhmen e planetit.

Vetëm pesë vjet më vonë, ata votuan për të hequr Marrëveshjen e Gjelbër të BE-së.

Në të vërtetë, partitë e gjelbra pësuan një goditje të rëndë. Të Premtet për të Ardhmen, lëvizja ndërkombëtare e klimës e nisur në 2018 nga Greta Thunberg, asokohe studente, në Stokholm, tani duket se i përket një epoke të shkuar.

Pse kaq shumë gjenerata Z dhe mijëvjeçarë më të rinj në Evropë, prindërit dhe gjyshërit e të cilëve mbështetën politikat e majta dhe udhëhoqën revolucionin seksual në vitet 1960, po përqafojnë të djathtën ekstreme?

Dhe çfarë ndodhi me “stigmën” dhe “turpin” që dikur rrethonte ata që shprehnin pikëpamjet e hapura raciste dhe ksenofobike. Këto motive analizohen nga Nicolas Vinokur dhe Victor Gouri-Lafon për Politico.

Më të pakënaqur dhe në ankth

Përgjigja qëndron në një kombinim faktorësh, nga kriza e kostos së jetesës në Evropë deri te izolimi i shumë të rinjve gjatë bllokimit të Covid-19 dhe reagimi i vonuar ndaj krizës së migracionit në vitin 2015, kur afro dy milionë migrantë hynë në BE, thuhet në analizën e Politico.

Raporti Botëror i Lumturisë 2024 tregoi se të rinjtë sot janë më të pakënaqur se brezat e vjetër, kujton Albina Azmanova në analizën e saj për The Guardian.

Sot, përqindjet e të rinjve që mobilizohen kundër ngrohjes globale dhe luftërave janë në pakicë, pasi shumica e heshtur kanë të njëjtat shqetësime për cilësinë e jetës si të moshuarit.

Rritja e kostos së jetesës është shqetësimi kryesor për 93% të evropianëve, e ndjekur nga kërcënimi i varfërisë dhe përjashtimit social (82%).

Pavarësisht rritjes së mbështetjes për të djathtën ekstreme, sondazhet tregojnë se çështjet kryesore të së Majtës, si drejtësia sociale dhe ekonomike, janë tani më të rëndësishme për votuesit sesa flamuri i të djathtës ekstreme: imigracioni.

Axhenda e së Majtës për të kombinuar liberalizmin kulturor me drejtësinë sociale dhe shqetësimin mjedisor duket se rezonon me shqetësimet e shumë të rinjve.

Megjithatë, të rinjtë e Evropës po braktisin partitë e majta. Një ndryshim i ngjashëm po ndodh në Shtetet e Bashkuara. Në një përmbysje të trendit të të rinjve në SHBA, të cilët tradicionalisht mbështesin Partinë Demokratike, Donald Trump po fiton mbështetjen e të rinjve.

Frika dhe pasiguria

Shqetësimi kryesor për të rinjtë është pasiguria ekonomike ose më mirë ‘pasiguria e jetesës’.

Nëse të moshuarit jetojnë me frikën e humbjes së punës, brezat e rinj kanë frikë se nuk do të gjejnë kurrë një punë, pavarësisht diplomave për të cilat investojnë paratë, përpjekjet dhe shpresat e tyre.

Autorët e studimit të vitit 2024 Jugend in Deutschland (Rinia në Gjermani) zbuluan se frika për prosperitetin e ardhshëm (në vend të shovinizmit kulturor) çon në një zhvendosje në të djathtë.

Varfëria ushqen dëshirën për ndryshime radikale dhe mbështetje për të majtën, por frika e humbjes së statusit social nxit instinktet konservatore të lidhura me nevojën për stabilitet dhe siguri, thekson studimi.

Por ka edhe faktorë të tjerë, theksojnë analistët e Politico: Të rinjtë vijnë në kontakt me politikën ekskluzivisht përmes platformave të mediave sociale, ku përmbajtja e ekstremit të djathtë dhe teoria e konspiracionit “Zëvendësimi i Madh” që lidh emigracionin me dhunën qarkullojnë të pakontrolluara.

Armiq me emigracionin dhe elitat

Mathieu Gaillard, drejtor i kërkimit në firmën e sondazheve Ipsos , thekson se partitë e krahut të majtë, dhe në veçanti partia “Rebelët e Francës”, mbeten forca politike dominuese midis 18-24-vjeçarëve në Francë.

Megjithatë, ai pranon, siç raportohet në Politico, se mbështetja për Rally Kombëtare është rritur në të njëjtën grupmoshë gjatë pesë viteve të fundit.

“Një pjesë e të rinjve është armiqësore ndaj emigracionit”, siç theksoi ai.

Fakti që presidenti i Alarm Kombëtar është tani Jordan Bardella, një 28-vjeçar që ndihet si në shtëpinë e tij në TikTok, gjithashtu ndihmon për të shpjeguar rritjen e tërheqjes së tij tek të rinjtë.

Megjithatë, faktorët kryesorë janë mospopullariteti i qeverisë [e udhëhequr nga Macron] dhe mënyra se si e djathta ekstreme përdor emigracionin.

Udhëheqësit e ekstremit të djathtë në Holandë, Gjermani, Itali dhe Austri nuk janë aq të rinj, por ata gjithashtu u bëjnë thirrje votuesve të rinj me retorikë të ngjashme kundër BE-së, anti-emigracionit dhe anti-elitiste që i portretizon forcat sistemike si të korruptuara.

Mesazhi kundër imigracionit dhe kundër krimit rezonon me studentët që kanë frikë dhe ndjejnë se po konkurrojnë me emigrantët për akses në strehim.

E djathta ekstreme po pretendon një prioritet kombëtar, të cilin e ndajnë gjithnjë e më shumë të rinj, të cilët gjithashtu besojnë se krimi është i shfrenuar në Francë.

Një faktor tjetër i përmendur shpesh ishte pandemia dhe kufizimet, të cilat i kufizuan të rinjtë në një kohë kur shumë ishin gati të linin shtëpitë e tyre për të filluar universitetin.

Urdhrat e bllokimit në të gjithë Evropën brenda javëve të vitit 2020 kanë ndihmuar në çimentimin e idesë se elitat politike janë autoritare. Një ide që hodhi rrënjë thellë në mesin e votuesve të djathtë në shumë vende evropiane.

Nuk ka “busull ideologjike”

Për më tepër, të rinjtë nuk orientohen drejt politikës me të njëjtën busull ideologjike që përdornin prindërit dhe gjyshërit e tyre, me shigjeta që tregojnë ose në polin e majtë të liberalizmit kulturor dhe drejtësisë sociale ose në polin e djathtë të tradicionalizmit kulturor dhe lirisë ekonomike.

Partitë “populiste” nuk janë konservatore kulturalisht në mënyrë uniforme, as nuk përqafojnë tregun e lirë, siç sugjeron emërtimi i përgjithshëm si parti “të krahut të djathtë”.

Parti të tilla si Tubimi Kombëtar Francez dhe Partia Hollandeze për Lirinë zakonisht “martojnë” besimin në vlerat liberale (nga liria e fjalës te barazia gjinore) me thirrjet për siguri sociale, ekonomike, kulturore dhe fizike.

Manifesti i Marine Le Pen për vitin 2022 premtoi të heqë taksat për moshat nën 30 vjeç, të sigurojë ndihmë financiare për studentët që punojnë dhe të rrisë strehimin e studentëve.

Geert Wilders bëri fushatë vitin e kaluar për investimet në kujdesin shëndetësor dhe strehimin, siç bëri udhëheqja e AfD.

Këto parti premtojnë të mbrojnë liberalizmin perëndimor nga kërcënimi i supozuar që vjen nga ai që ata thonë se është islamizmi radikal, i cili është armiqësor ndaj emancipimit të grave dhe të drejtave LGBTI.

Kështu, ato kombinojnë karakteristikat e liberalizmit kulturor dhe ksenofobisë raciste duke thirrur mbrojtjen e “mënyrës evropiane të jetesës” .

Shpërthim apo zhvendosje?

Zgjedhjet e parakohshme, të thirrura nga Macron, do të tregojnë nëse performanca e Tubimit Kombëtar në zgjedhjet evropiane ishte një  shpërthim votash proteste apo nëse sinjalizon një ndryshim politik që do të çimentojë partinë e ekstremit të djathtë si një forcë udhëheqëse.

Performanca e së Djathtës së Largët ka kthyer tashmë përmbys peizazhin politik në vend. Eric Ciotti , kreu i partisë konservatore Les Républicains, theu një tabu politike duke njoftuar se do të kërkonte aleanca me Tubimin Kombëtar në nivel lokal, duke shkaktuar reagime të forta nga figurat kryesore të partisë së tij.

Në Gjermani, performanca e dobët e tre partive në koalicionin e Olaf Scholz -it nuk shkaktoi zgjedhje të parakohshme, por mund të sinjalizonte vdekjen politike të qeverisë.

Kancelarja ka përjashtuar mundësinë e zgjedhjeve, por mund të kërkojë një votëbesimi që do të çonte në zëvendësimin e tij, ndoshta pa iu drejtuar votimit.

Nëse Scholz largohet, udhëheqësi i mundshëm i ardhshëm i vendit do të jetë Friedrich Merz , një anëtar i Unionit Demokristian , partia e të cilit fitoi më shumë vota në zgjedhjet e 9 qershorit.

A është bërë reaksionare rinia e Evropës? Të mos nxitojmë të nxjerrim ende këtë përfundim, thekson Albina Azmanova në Guardian.

Tani për tani, e vetmja gjë e sigurt është se rryma politike dominuese nuk u jep përgjigje të kënaqshme anktheve të tyre .

Për sa kohë që nuk ka një plan të besueshëm , të rinjtë në Evropë do të votojnë për gjënë tjetër më të mirë, fuqitë që premtojnë të garantojnë atë që kanë tashmë, duke rrezikuar të humbasin të ardhmen që do të donin të kishin.