Tre gratë që do të “shkundin” Europën

The Economist

Në një botë të rrezikshme, Evropa e vjetër e gjen veten në një pozitë alarmante. Në Ukrainë vazhdon lufta më e përgjakshme e kontinentit që nga viti 1945, ndërkohë që Rusia përbën një kërcënim nga Balltiku për hapësirën kibernetike. Nëse Donald Trump kthehet në Shtëpinë e Bardhë, ai mund të minojë NATO-n, themelin e sigurisë evropiane. Ekonomia e kontinentit është e ndjeshme ndaj goditjeve të shkaktuara nga politika industriale dhe proteksionizmi gjetkë. Populistët euroskeptikë janë duke ecur lart në sondazhe.

Për t’u përballur me këto rreziqe, Evropa ka nevojë, së paku, për një udhëheqje koherente në nivelin e BE-së. Ajo gjithashtu duhet të mbajë ekstremistët larg pushtetit. Nëse do të ketë sukses, varet pjesërisht në zgjedhjet e tre grave: Ursula von der Leyen, presidentja e Komisionit Evropian, Giorgia Meloni, kryeministre e Italisë dhe Marine Le Pen, populistja kryesore franceze.

Të fillojmë me zonjën von der Leyen, e cila ka udhëhequr krahun ekzekutiv të BE-së që nga viti 2019 dhe po qëndron për një mandat të dytë. Ajo ka bërë një punë të mirë: duke marshuar përgjigjen e fortë kolektive të BE-së ndaj agresionit të Vladimir Putinit dhe duke ndihmuar në thellimin e integrimit evropian në një kohë vendimtare, për shembull duke nxitur një program novator për emetimin e borxhit të përbashkët. Një konservatore gjermane gjakftohtë, ajo e ka vënë gjithashtu Komisionin Evropian në qendër të vendimmarrjes kur marrëdhëniet franko-gjermane kanë qenë me gjemba. Duke pasur parasysh kërcënimet, nevoja për një udhëheqje të fortë dhe të unifikuar nuk ka qenë kurrë më e madhe.

Për të fituar një mandat të dytë, ajo së pari ka nevojë për mbështetjen e 27 liderëve kombëtarë të BE. Më pas ajo duhet të marrë një shumicë në Parlamentin Evropian, i cili zhvillon zgjedhjet në 6-9 qershor, me mbi 350 milionë qytetarë të drejtë vote. Në teori, ajo do të gëzojë mbështetjen e grupimeve konservatore, liberale dhe socialiste që formojnë establishmentin politik. Por për shkak se politika është bërë kaq e fragmentuar, këto tre grupime parashikohen kolektivisht të fitojnë vetëm një shumicë të vogël të vendeve, dhe disa nga anëtarët e tyre të parlamentit mund të thyejnë radhët. Von der Leyen mezi e kaloi votën e saj të parë, në 2019. Këtë herë fitorja nuk është e siguruar.

Kjo na çon te Meloni, kryeministre e Italisë që nga viti 2022 dhe udhëheqëse e partisë së djathtë Vëllezërit e Italisë, e cila është kthyer nga një forcë kryengritëse në drejtimin e vendit. Pritet të ecë mirë në zgjedhjet e BE-së. Me mbështetjen e saj, Von der Leyen mund të ketë një shans më të mirë për të fituar një shumicë parlamentare për një mandat të dytë në postin kryesor të BE-së. Ajo ka qenë e zënë me një takim me italianen. “Kam punuar shumë mirë me Giorgia Melonin”, tha ajo më 23 maj.

Këto fjalë dhe ideja e çdo lloj pakti që përfshin Vëllezërit e Italisë, kanë indinjuar liberalët dhe figurat e establishmentit, duke përfshirë disa në Partinë Social Demokrate në pushtet në Gjermani dhe partinë e Emmanuel Macron në Francë. Për ta Meloni është përtej qendrës. Ajo shoqërohet me Viktor Orban, njeriun e fortë të Hungarisë dhe tipa të tjerë të pakëndshëm. Ajo u jep besim teorive raciste të konspiracionit. Ajo e ka krahasuar BE-në me Bashkimin Sovjetik. Me pak fjalë, ajo është pikërisht lloji i figurës së djathtë që duhet të përjashtohet nga vendimmarrja.

Meloni sigurisht që ka shumë politika dhe cilësi të pakëndshme. Megjithatë, të përjashtosh punën me të si çështje parimore do të ishte miopi. Rekordi i saj nuk është ai i një zjarrvënësi politik. Ajo ka bërë kauzë të përbashkët me Von der Leyen për çështje të tilla si emigracioni i paligjshëm; dy gratë kanë bërë vizita të përbashkëta në vendet e Afrikës së Veriut, duke arritur marrëveshje me autokratë për të frenuar rrjedhën. Ajo ka qenë një mbështetëse e vendosur e Ukrainës, ndryshe nga disa nga kolegët e saj në të djathtën populiste. Partia e saj bën luftëra kulturore në shtëpi, por për sigurinë dhe ekonominë ajo e ka drejtuar Italinë si një pragmatiste. Ajo nuk duhet të mbyllet jashtë rrymës politike.

Për më tepër, arritja e një marrëveshjeje me të mund të ketë një avantazh shtesë: ndarjen e së djathtës populiste midis elementëve të saj më të moderuar dhe ekstremë. Këtu hyn Le Pen. Partia e saj, pritet të dalë mirë edhe në zgjedhjet evropiane. Le Pen është përpjekur të riemërojë veten si një figurë kryesore, por mos u mashtroni. Ajo është një politikane me një histori të gjatë ksenofobie. Ajo dëshiron të krijojë një mega-grup nacionalistësh që mund ta çojë Evropën fort në të djathtë. Për ta bërë këtë, ajo dëshiron të bashkohet me Melonin.

Joshja e Melonit drejt qendrës do të ishte shumë mirë. Kjo do të prishte planin e Le Pen dhe do të copëtonte të djathtën e vështirë. Tashmë Alternativa për Gjermaninë ka shpërthyer pjesërisht pasi kandidati kryesor i saj evropian dukej se i hodhi poshtë krimet naziste. Shfuqizimi i Le Pen mund të zvogëlojë gjithashtu ndikimin e saj në Francë, ku partia e saj kryeson në sondazhet përpara zgjedhjeve kombëtare në 2027. Perspektiva e Le Pen si presidente është shqetësuese.

Pas rezultatit të zgjedhjeve evropiane, pazaret mund të zvarriten me muaj dhe do të testojnë aftësitë e zonjës Von der Leyen. Aksionet janë të larta. Një rrugë mund të sigurojë udhëheqje të qëndrueshme në nivelin e BE-së dhe të tregojë sesi të moderuarit mund të përballen me inteligjencë me të djathtën populiste. Çështja nuk është më nëse populistët mund të frenohen. Është se si t’i përgjigjemi rritjes së tyre. Meloni po i mban letrat pranë gjoksit. Por do të ishte e çuditshme nëse dikush që është qartësisht më i interesuar për pushtetin sesa për qëndrimin, do ta dorëzonte veten në margjinat e Evropës.

Rruga alternative mund të jetë katastrofike. Politika evropiane është bërë aq e fragmentuar sa mund të imagjinohet që nuk do të gjendet asnjë shumicë parlamentare për Von der Leyen apo ndonjë kandidat tjetër për presidencën e komisionit. Kjo do të nxiste një krizë kushtetuese në momentin më të keq, pasi Ukraina është duke u përballur dhe me një presidencë të mundshme të Trump-it. Për më tepër, nëse Meloni nuk sheh asgjë për të përfituar nga puna me qendrën, ajo mund të tundohet të punojë me Le Pen. Nëse ata bëjnë zgjedhjen e gabuar, centristët e Evropës mund të destabilizojnë BE-në dhe të ndihmojnë në krijimin e asaj që ata kishin frikë prej kohësh: një lëvizje të bashkuar, pan-kontinentale të së djathtës ekstreme. Për të shmangur këtë, ia vlen të merresh me zonjën Meloni. /vizionplus.tv